"Την Επαύριον του Ολοκαυτώματος" από τους 46.091 Θεσσαλονικείς Εβραίους που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της κεντρικής Ευρώπης, επέστρεψαν μόνο 1.950 (ποσοστό 4% περίπου).
"Την Επαύριιον του Ολοκαυτώματος", ..."Η Θεσσαλονίκη για μένα, τον πρώτο καιρό, ήταν μια καινούρια Σαχάρα. Έρημος, χωρίς καμία αναφορά. Περπατούσες, περπατούσες και δεν έβρισκες σχεδόν τίποτε να σου θυμίζει την προπολεμική πόλη" (Aνδρέας Λ. Σεφιχά, "Αναμνήσεις μιας ζωής και ενός κόσμου" - Εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη 2010).
Ανάμεσα στους επιβιώσαντες ήταν 56 παιδιά, ηλικίας κάτω των 10 ετών, που αποτέλεσαν τον πυρήνα της αναβίωσης της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης.
Η έκθεση "Την Επαύριον του Ολοκαυτώματος", που εγκαινιάζεται σήμερα Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2017, στις 2 μετά το μεσημέρι, στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, αφορά την αναβίωση της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης στην περίοδο 1944-1946.
Η έκθεση αποτελείται από οκτώ ενότητες. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν στη Θεσσαλονίκη τους πρώτους μήνες μετά την απελευθέρωση. Η δεύτερη καταγράφει την απώλεια των "εβραϊκών συνοικισμών", δηλαδή των κυρίως εργατικών συνοικιών με εβραϊκό πληθυσμό, οι οποίες είτε κατεδαφίστηκαν στη διάρκεια της κατοχής είτε καταλήφθηκαν από αστέγους, εφοδιασμένους με κρατικές άδειες. Η τρίτη ενότητα αφορά στην καταλήστευση των επιτύμβιων πλακών του εβραϊκού νεκροταφείου, επί ολόκληρους μήνες μετά την απελευθέρωση, προκειμένου να οικοδομηθεί ο Άγιος Δημήτριος και άλλα κτίρια, και τελικά την αποξένωση της εβραϊκής κοινότητας από το νεκροταφείο της, μετά από συνεχή χρήση πέντε αιώνων. Η τέταρτη ενότητα περιγράφει το νομικό κομφούζιο που δημιουργήθηκε σχετικά με τη διαδικασία ανάκτησης των εβραϊκών περιουσιών εξαιτίας της πολυνομίας, η οποία παρέτεινε την κατοχή των ακινήτων από τους μεσεγγυούχους. Η πέμπτη ενότητα αναφέρεται σε δεκάδες άστεγους επιβιώσαντες, που μέχρι να επιλυθεί το ζήτημα της κατοικίας τους, διέμεναν ομαδικά μέσα σε κοινοτικά κτίρια. Η έκτη ενότητα περιγράφει την ανασύσταση της Ισραηλιτικής Κοινότητας ως νομικού προσώπου και τις προσπάθειες για την ανάκτηση της κοινοτικής περιουσίας. Η έβδομη ενότητα αποτελείται από ψηφιακές εφαρμογές, που αναδεικνύουν τη διασπορά όσων επέστρεψαν πάνω στον αστικό ιστό.
Την έκθεση κλείνει το "κουτί της μνήμης", όπου οι επισκέπτες καλούνται να καταθέσουν τις μαρτυρίες τους για πρόσωπα και κτίρια που παρουσιάζονται στην έκθεση.
Τα στοιχεία της έκθεσης (κυρίως φωτογραφίες και έντυπα) προέρχονται από τα αρχεία της Ισραηλιτικής Κοινότητας και του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας, καθώς και από ιδιωτικές συλλογές.
Η έκθεση είναι παραγωγή του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης (με επιμέλεια του διευθυντή του μουσείου Ευάγγελου Χεκίμογλου) και αποτελεί μέρος της σειράς εκδηλώσεων που διοργανώνονται στην πόλη (και τη χώρα) με αφορμή την Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος.
Και "Το Άλλο Αλφάβητο"
Τα χειρόγραφα γράμματα του εβραϊκού αλφαβήτου επιλέγει ως εικαστικό "υλικό" για τη δική του έκθεση έργων ζωγραφικής ο Θεσσαλονικιός εικαστικός (παιδί της δεύτερης γενιάς του Ολοκαυτώματος) Σάμης Ταμπώχ.
Με τίτλο "Το Άλλο Αλφάβητο", η έκθεση περιλαμβάνει συνολικά 24 έργα, τα 22 από τα οποία αναπαριστούν τα γράμματα του εβραϊκού αλφαβήτου στη χειρόγραφη μορφή τους και δύο έργα αναφέρονται στο χάος πριν από τη γέννηση της αλφαβήτου.
Όλα τα έργα, πλην ενός, είναι φιλοτεχνημένα σε χαρτί – υλικό που παραπέμπει στο ρόλο της μνήμης.
"Το χαρτί είναι υλικό με μνήμη. Δεν ξεχνά ποτέ! Αν το διπλώσεις ή το τσαλακώσεις, θα διατηρήσει τις αρχικές πτυχώσεις στο σώμα του. Η μόνη περίπτωση να χάσει τη μνήμη του είναι να το παραδώσεις στη φωτιά ...Τα χειρόγραφα γράμματα του εβραϊκού αλφαβήτου έχουν έντονη σχέση με την αναπαράσταση. Για παράδειγμα, το γράμμα Μπετ θυμίζει το περίγραμμα ενός χώρου στον οποίο μπορεί κάποιος να αισθανθεί ασφάλεια, ενώ η ίδια η λέξη "μπετ" σημαίνει "σπίτι". Το γράμμα Ρες θυμίζει το περίγραμμα μιας ανθρώπινης κεφαλής, ενώ η λέξη "ρες" σημαίνει αρχή και κεφαλή", αναφέρει ο καλλιτέχνης Σάμης Ταμπώχ.
Ο ίδιος σημειώνει: "Παράλληλα, στην έκθεση παρουσιάζεται και ένα έργο, σε διπλή εκδοχή, το 'Εν αρχή'. Η πρώτη εκδοχή (0) είναι του 1989, ενώ η δεύτερη εκδοχή (00), σαφώς σκοτεινότερη, ανήκει στο 2017. Με τον τρόπο αυτό προσπάθησα να αποδώσω το εν αρχή χάος που επικρατούσε πριν τα τρία βασικά χρώματα -το κίτρινο, το κόκκινο και το μπλε- μορφοποιήσουν τα γράμματα, με τα οποία αναπαραστήσαμε τα ονόματά μας και τα ονόματα που δώσαμε στα πράγματα και τα ζωντανά".
Η εκθεση φιλοξενείται απο χθες στο φουαγιέ του κτηρίου Μ2 του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Παιδί της δεύτερης γενιάς του Ολοκαυτώματος, ο Σάμης Ταμπώχ γεννήθηκε το 1952 στη Θεσσαλονίκη, όπου ζει και εργάζεται. Ζωγραφίζει, εδώ και 40 χρόνια, ακουαρέλες, μονοτυπίες, ακρυλικά και κολάζ με προχρωματισμένα χαρτιά. Εξέθεσε πρώτη φορά το 1980 στη Μικρή Πινακοθήκη "Διαγώνιος". Στον ίδιο χώρο, το 1989, έγινε και η πρώτη ατομική του έκθεση στη Θεσσαλονίκη. Έχει επίσης παρουσιάσει ατομικές εκθέσεις σε Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Στρασβούργο, Παρίσι, Βρυξέλλες, Κωνσταντινούπολη και Tucson (Arizona).
Η έκθεση ζωγραφικής θα λειτουργεί, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, όλες τις ημέρες της εβδομάδας (καθημερινά, Σάββατο & Κυριακή) και θα διαρκέσει έως τις 2 Απριλίου 2017.
Β. Χαρισοπούλου
